Opnamen 'De Tien Geboden' vandaag 70 jaar geleden van start

Vandaag 70 jaar geleden, op 14 oktober 1954, begon Cecile B. de Mille in Egypte met de eerste opnamen voor zijn legendarische spektakelfilm ‘The Ten Commandments’. Bijna twee jaar lang zou hij filmen voordat zijn film op 5 oktober 1956 in première ging. De film duurde maar liefst 3 uur en 42 minuten. Een hele zit… maar in de wetenschap dat de exodus van de Joden uit het land van de Pharaos 40 jaar duurde valt het eigenlijk nog mee.

(tekst: Wim Meijer)

 “Time flies when you’re having fun”

Het is een bekend verschijnsel. We verlangen een heel jaar naar onze zomervakantie, maar we hebben onze koffers nog niet uitgepakt of die twee weken van ultiem genot en plezier lijken alweer bijna voorbij. Die twee weken voelen dan helemaal niet als twee weken. In ieder geval duurt een ziekenhuisopname van 2 weken voor ons gevoel aanzienlijk langer.

En dan deze: Als je ouder wordt heb je het gevoel dat de tijd steeds sneller gaat. Ik hoor ’t mijn moeder op haar 91e nog zeggen: “We hebben de oliebollen nog niet achter onze kiezen, of de pepernoten liggen alweer in de winkel’. Je zou hieruit de conclusie kunnen trekken dat je steeds meer plezier krijgt naarmate je ouder wordt. En hoewel ik dat persoonlijk als niet geheel onmogelijk ervaar, denk ik dat de gemiddelde trend toch iets anders is en ik gewoon een ontzettende mazzelkont ben.

Tijdsbeleving leeftijdsgerelateerd

Ik denk dat ons besef van tijd, maar ook van afmetingen, schoonheid, afschuw, plezier en verdriet, niet losstaat van onze eerdere ervaringen. Om me tot ‘tijd’ te beperken: Een jaar in de klas bij Juffrouw de Groot is voor een kind van zes jaar 1/6e deel van zijn/haar leven, terwijl dat voor iemand van vijftig slechts 1/50e deel zou zijn, dus véél korter. Ik denk dus dat je tijdsbeleving rechtstreeks verband houdt met je eigen verleden levensduur.

Kortom (en dan komen we weer terug bij 'The Ten Commandments') 3 uur en 42 minuten ervaart iemand van 65 als véél korter dan een kind van 10. Welnu, ik kan je zeggen: Dat gaat dus niet altíjd op. Want in mijn beleving duurde de film The Ten Commandments van Cecile B. de Mille vijftig jaar geleden net zo lang (of kort) als toen ik ‘m recentelijk opnieuw bekeek.

Bijna 4 uur stilzitten… Mozes!

De Tien geboden. Het was mijn eerste ervaring met een film die eigenlijk voor ‘volwassen mensen’ bedoeld was. Vóór die tijd ging ik wel eens naar de bioscoop, maar dan moet je denken aan het woensdagmiddagmatinee met Dik Trom, Sjors en Sjimmie, Bambi en Sneeuwwitje. Dit werd op mijn tiende jaar doorbroken toen mijn zus haar ‘kleine broertje’ (mij, dus) meenam naar die indrukwekkende ‘spektakelfilm’ over Mozes in het Heemsteedse Minerva Theater.

Het Minerva Theater in Heemstede (foto: Noord-Hollands Archief / Gemeente Heemstede)

Je zou kunnen denken dat dit wel een beetje veel gevraagd zou zijn. De Tien Geboden was nu niet bepaald een film die geschikt was van mannetjes met een korte spanningsboog. Bijna 4 uur stil zitten (zolang duurde dit Goddelijke spektakel) is voor menig basisschoolganger een pure marteling. Voor mij dus niet. De regel “Time flies when you’re having fun” ging helemaal op. Zus Nel bezorgde mij de filmervaring van mijn leven met misschien wel het grootste filmspektakel van de twintigste eeuw.

Cecile B. de Mille

Op 14 oktober 1954 begon Cecile B. de Mille met de eerste opnames van zijn meesterwerk in Egypte. Hij filmde daar op vier verschillende locaties: Abu Rudeis, Abu Ruwash, Beni Youssef en Luxor. Hoewel deze Égypte-opnames slechts vijf procent van de totale film zouden beslaan, werden ze wel sfeerbepalend voor de film. De andere 95% kwam tot stand in de Paramount Studios in Hollywood.

Twee jaar filmen

In totaal zou er 2 jaar worden gefilmd voordat de film in 1956 in première ging en alle records op het gebied van toeschouwersaantallen brak. Twee jaar, waarin letterlijk kosten nog moeite werden gespaard, waarin 14.000 figuranten en 15.000 dieren werden opgetrommeld, waarin ook voor al die 14.000 figuranten kleding moest worden geproduceerd. En jaren waarin voor die tijd indrukwekkende speciale effecten moesten worden bedacht en uitgevoerd.

 Rode Zee en ‘Hemelse’ plagen

Voor mij (en voor velen) was de meest indrukwekkende scene van The Ten Commandments het moment waarop Mozes zijn staf naar de hemel richtte en de Rode Zee zich opende. Duizenden mensen en dieren die tussen die enorme wallen van druk kolkend en dreigend water trokken. Een fraai staaltje Photoshop anno 1956 waar uiteindelijk slechts 1100 liter water voor werd gebruikt (leeglopende watertank, achterstevoren afgedraaid en vervolgens ‘knippen en plakken’)

Maar ook bij de ‘plagen’ die God bij monde van Mozes over Egypte losliet, vond men creatieve oplossingen. De vernietigende hagelbuien bleken niets meer dan een enorme hoeveelheid wit gespoten popcorn. En voor de zandstormen die de Joden gedurende hun exodus teisterden, trommelde De Mille de Egyptische luchtmacht op, die met een aantal straaljagers kwam opdraven die met de draaiende motoren zorgden voor de gewenste zandverplaatsing.

Charlton Heston en Yul Brynner

Bijna exact twee jaar na de eerste opnames, op 5 oktober 1956, ging The Ten Commandments in première. De film, met Charlton Heston in de indrukwekkende hoofdrol van Mozes en Yul Brynner als zijn grote opponent Rames II, brak alle records. De film werd de best bezochte film in 1956, haalde een opbrengst van 80 miljoen dollar en kreeg in totaal 5 Oscars toegekend. Met inflatiecorrectie naar 2013 staat de film in de Verenigde Staten nog altijd op de vijfde plaats van films, met de grootste opbrengst aller tijden: een bedrag van $1.025.730.000

 Nog steeds kippenvel

Enkele weken geleden ben ik er weer een keer voor gaan zitten. Ik zag Mozes weer van zijn rieten mand in de Nijl tot op de berg met de Tien Geboden. Drie uur en tweeënveertig minuten snelden opnieuw aan me voorbij. “Time flies when you’re having fun”, dat zou ’t geweest kunnen zijn. Of gaat het nu toch gewoon veel sneller nu ik 71 ben? Volgens mij had dat laatste er nu een keer niets mee te maken. Want Mozes (Charlton Heston) was nog net zo groot als vroeger, de wonderen van de plagen nog net zo wonderlijk en bij het opengaan van de zee kreeg ik nog steeds kippenvel. Soms, heel soms, kan blijkbaar iets zo indrukwekkend zijn, dat ’t niet uitmaakt of je jong of oud bent. Cecile B. de Mille maakte zoiets indrukwekkends met The Ten Commandments.