Verhaal van de Dag: 3D-zebrapaden zo oud als de weg naar Rome

In Amsterdam denken ze het ‘ei van Columbus’ te hebben bedacht als het gaat om verkeersveiligheid: een 3D-zebrapad. Welnu, zó nieuw is dat ideetje niet. Tweeduizend jaar geleden legden de Romeinen in Pompeï al 3d-zebrapaden aan, alleen met dat verschil dat het geen visuele illusies waren, maar bikkelharde stenen.

(tekst: Wim Meijer / foto’s: Wikipedia)

Afgelopen week kwam Amsterdam in het nieuws. Dit keer ging het om zebrapaden. Al jarenlang probeert men het verkeer in de Witte de Withstraat ertoe te brengen iets minder hard het gaspedaal in te drukken. Een normaal zebrapad bleek te weinig afdoende en dus kwam men op het idee van een 3D-zebrapad. De gedachte hierachter: door extra lijnen en een donkere laag lijkt het alsof het 3D-zebrapad boven de grond zweeft, waardoor weggebruikers denken dat ze móeten afremmen om er niet vol op te botsen. Kijk hieronder en zie dat ’t werkt!

Veilig Verkeer Nederland niet enthousiast

Toch blijkt lang niet iedereen even enthousiast over het idee. Zo spreekt Veilig Verkeer Nederland haar twijfels uit bij monde van woordvoerder Rob Stomphorst: “Mensen kunnen ervan schrikken en plots op de rem trappen, waardoor anderen achterop botsen. Daarbij zal het effect van korte duur zijn. Als mensen het doorhebben gaan ze weer hun oude gedrag vertonen, en dus evenmin opletten zoals bij een normaal zebrapad” , aldus Stomphorst.

Eerste zebrapad

Dit klinkt een beetje alsof een ‘normaal zebrapad’ überhaupt niet functioneel zou zijn. En daar zet ik toch mijn vraagtekens bij. Want of ik nu in Amsterdam loop of in Parijs, in Rome, Londen, Berlijn of Edinburgh, ik prijs me steeds weer gelukkig als ik de oversteek kan maken via een zebrapad, een inmiddels 77 jaar oude uitvinding die voor de eerste keer gestalte kreeg op 31 oktober 1951 in de Engelse plaats Slough.Voor de Engelsen was het in 1951 wel duidelijk. Op dat moment waren er in Engeland twee miljoen auto’s geregistreerd, en volgens de prognoses zou dat aantal in de daarop volgende 10 jaar stijgen tot 7 miljoen. Hoogste tijd dus om de voetgangers te gaan beschermen bij het oversteken.

Lesje ‘straat oversteken’

Natuurlijk is het wel zo dat er ook vóór 1951 al nagedacht werd over oversteekplaatsen voor voetgangers. Deze oversteekplaatsen waren dan meestal gemarkeerd door rijen met witte stippen over het wegdek en aan iedere kant van de straat een zogenaamde ‘Belisha beacon’; een oranje, bolvormig knipperlicht op een zwart-wit gestreepte paal. Om de voetgangers te leren hoe om te gaan met deze oversteekplaatsen voerde de Britse overheid in 1948 een speciale campagne, waarbij men gebruik maakte van een komisch filmpje (zie hieronder), waar ons antwoordnummer 51 nog iets van kan leren.

Ook waren er vóór 1951 al voetgangersoversteekplaatsen waarbij men gebruik maakte van zwart-witte strepen op het wegdek. Dit gebeurde onder andere voor het Amsterdamse Centraal Station. En ook in Breda schilderde men al in 1949 een zebrapad aan de Terheydenseweg. Het verschil met het latere officiële zebrapad was echter dat de strepen in de lengterichting (looprichting) liepen.

Duizend proef-zebra’s

In Engeland lieten ze echter niets aan het toeval over. In 1949 begonnen ze met een proef die twee jaar zou duren en waarbij allerlei verschillende markeringen werden aangebracht op ongeveer duizend locaties. Op basis van de ervaringen bij deze proef werd uiteindelijk besloten tot de nu als ‘zebrapad’ bekend staande beschildering.

De eer van het eerste officiële zebrapad viel ten deel aan de Engelse stad Slough, waar op 31 oktober 1951 het eerste zebrapad officieel in gebruik werd genomen. En na Slough volgden ook andere steden in Engeland, waarna het fenomeen ook oversloeg naar het vaste land van Europa en vervolgens ook de oceanen overstak naar de andere werelddelen.

Hoewel 1951 natuurlijk toch al 67 jaar geleden is, voelt het toch als helemaal niet zo héél lang geleden. Je kunt je eigenlijk niet voorstellen dat er niet al eerder dit soort oversteekplaatsen bestonden. Misschien niet vanwege het drukke autoverkeer, maar heel veel ‘paarden en wagens’ kunnen toch ook heel bedreigend zijn voor voetgangers.

En inderdaad: als we heel ver teruggaan in de geschiedenis, ongeveer tot het jaar 79 na Christus, naar de Romeinse stad Pompeï, dan zien we dat ook daar al een soort ‘zebrapaden’ bestonden.

Dankzij de opgravingen van de door de uitgebarsten Vesuvius vernietigde Italiaanse stad, kunnen we zien dat men in die tijd al een soort oversteekplaatsen in het wegdek had opgenomen. Deze bestonden uit grote stenen waarover de voetgangers de overkant van de straat konden bereiken. Dit was overigens niet zozeer om zich te beschermen tegen ‘aanstormende’ handkarren, maar meer om droge voeten te houden. In die tijd waren de straten namelijk bijna een openbaar riool. De stenen waren wel zó opgesteld dat de karren er precies tussendoor konden rijden. Ze waren echter wel verplicht om te wachten voor overstekende voetgangers.

Na dat eerste officiële zebrapad in het Engelse Slough duurde het tot 1961 voordat er letterlijk in alle steden ter wereld zebrapaden lagen. Ook Nederland bleef niet achter. Alleen lijkt men het er niet helemaal over eens welke Nederlandse gemeente nu de primeur had van die eerste zwart-wit gestreepte oversteekplaats.

Zebrapad en… ZebraPiet?

Nu, 67 jaar na Slough, ligt onze aardbol bezaaid met een enorm netwerk van gewone en bijzondere zebrapaden. Bijzonder, vanwege een of ander historisch feit, zoals bijvoorbeeld het zebrapad op Abbey Road, of bijzonder vanwege de creativiteit.

Regenboogzebrapad in Zandvoort (foto: Wim Meijer Fotografie)

In sommige gevallen zijn zebrapaden zelfs verworden tot echte kunstwerken, niet altijd zwart, niet altijd wit, niet altijd zwart-wit, nee soms zelfs, zoals in Zandvoort, echte ‘regenboogzebrapaden… Nu ik er zo over nadenk… zou een ‘zebra-Piet’ misschien de oplossing zijn voor de huidige hoogst oplopende maatschappelijke discussie?

3D zebrapad, oké, maar ook daarin kun je natuurlijk een beetje doorslaan zoals hieronder: